آینه ادب

آموزش زبان و ادبیات فارسی

آموزش زبان و ادبیات فارسی

طبقه بندی موضوعی
آخرین مطالب
محبوب ترین مطالب

قبل از شناختن قافیه و ردیف بهتر است با چند اصطلاح بیشتر آشنا شویم.


۱- مصراع (مصرع)چیست؟

 مصراع در اصل به معنی « یک لنگه در » است . و در ادبیات نام نیم بیت شعر است.  مصراع کمترین مقدار سخن موزون است. یعنی دارای وزن و آهنگ است مانند: 
یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور


۲- بیت چیست؟

کوچکترین واحد شعر بیت است که از دو مصراع هم وزن تشکیل می شود مانند:
یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور
کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور


۳- وزن چیست ؟

شما با شنیدن هر یک از مصراع ها آهنگ خاصی را حس می کنید که آن را در یک جمله معمولی نمی بینید، این آهنگ که در تمام مصراع ها یکسان است وزن شعر است . 

وزنی که در هر یک از مصراع ها احساس می شود تابع نظمی است که از چگونگی قرار گرفتن کلمات آن مصراع پدید می آید. مثلا در مصراع بالا وزن و ریتم آن بصورت زیر است:
تن تتن تن، تن تتن تن، تن تتن تن، تن تتن
یا در اصطلاح عروضی (فن شناخت وزن) وزن آن بصورت فاعلاتن، فاعلاتن، فاعلاتن، فاعلن است.


۴- قافیه چیست؟

قافیه در لغت به معنی "از پی رونده" است اما در اصطلاح ادبی حرف یا حروف مشترک پایانی کلماتی است که در آخر مصراعها یا بیتها می آید.
به این حرف یا حروف مشترک، "قافیه" می گویند و به کلماتی که این حروف در آنها بکار رفته اند "کلمات قافیه" می گویند مانند:
ای نام تو بهترین سرآغاز     بی نام تو نامه کی کنم باز
"سرآغاز" و "باز" کلمات قافیه اند و " از " که حروف مشترک هستند قافیه است. امروزه در اصطلاح کاربردی منظور از قافیه همان کلمات قافیه است.
نکته: قافیه هر مصرع یا بیت یک کلمه است مانند: بست و پیوست . میتوان به این کلمات حرف یا حروفی دیگر مثل ضمیر اضافه کرد که به آنها "حروف الحاقی" می گویند. مانند: بستیم و پیوستیم . این حروف نیز جزو قافیه محسوب می شود.
از ظلمت خود رهایی ام ده       با نور خود آشنایی ام ده

 

رهایی ام و آشنایی ام کلمات قافیه است.

 


۵- ردیف چیست؟

کلمه یا کلمه هایی که بعد از قافیه عینا تکرار می شوند و از نظر املایی و معنا کاملا یکسان هستند. 
در بیت بالا "ده" و "ده" که در پایان مصراعها تکرار شده اند، ردیف هستند.
یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور
کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور
در این بیت کلمات "کنعان" و "گلستان" قافیه و "غم مخور" و "غم مخور" ردیف هستند.
چند نکته:
- قافیه معمولا یک کلمه است ولی ردیف می تواند یک یا چند کلمه باشد.
- آوردن قافیه در شعرهای سنتی اجباری است اما آوردن ردیف اختیاری است.
- قافیه و ردیف در شعر نو اختیاری است.
- ردیف همیشه بعد از قافیه می آید و بین آنها فاصله ای نیست. 
- اگر قبل از قافیه کلمات یکسانی به کار رود ردیف محسوب نمی شود.
مانند: هرچند رسد هر نفس از یار غمی        باید نشود رنجه دل از یار دمی
آتش عشق است کاندر نی فتاد          جوشش عشق است کاندر می فتاد
به این کلمات در اصطلاح ادبی "حاجب" می گویند.

 

۵- تخلص چیست؟
معمولاً شاعران در پایان شعر خویش نام خود یا نام ویژه ای را که نام شعری شاعر است به کار می برند به این نام «تخلّص» و به بیتی که دارای تخلّص است «بیت تخلص» می گویند. 
تخلّص به معنای خلاص شدن و رها شدن است. گویی شاعر با نوشتن تخلّص، از بند سخن آزاد می شود. تخلّص مانند امضا و نشان است که در پایان شعر می آید.
مثلاً اسم اصلی حافظ، شمس الدّین محمّد است و نام شهریار، محمّد حسین بهجت تبریزی، ولی این دو شاعر در شعر خویش «حافظ» و «شهریار» تخلّص می کرده اند.
به قافیه و ردیف و تخلص در غزل زیر توجه کنید:
یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور
کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور
ای دل غمدیده حالت بِهْ شود دل بد مکن
وین سر شوریده باز آید به سامان غم مخور
گر بهار عمر باشد باز بر تخت چمن
چتر گل در سر کشی ای مرغ خوشخوان غم مخور
دور گردون گر دو روزی بر مراد ما نرفت
دایما یکسان نباشد حال دوران غم مخور
هان مشو نومید چون واقف نه ای از سرّ غیب
باشد اندر پرده بازی های پنهان غم مخور
ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی بر کند
چون تو را نوح است کشتیبان ز طوفان غم مخور
در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم
سرزنش ها گر کند خار مغیلان غم مخور
گرچه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید
هیچ راهی نیست کآن را نیست پایان غم مخور
حال ما در فرقت جانان و ابرام رقیب
جمله می داند خدای حالگردان غم مخور
حافظا در کنج فقر و خلوت شبهای تار

تا بود وردت دعا و درس قرآن غم مخور

 

 

 

موافقین ۰ مخالفین ۰ ۹۵/۱۰/۳۰
روح اله دمیرچی

قافیه ردیف تخلص

نظرات  (۲۷)

BA SEPAS

۲۶ بهمن ۰۲ ، ۱۶:۰۸ یعقوب پایمرد

درود خسته نباشید بسیار عالی ومفید باتوضیحات کامل بود وباعث میشه مخاطب به درستی درک واز اموزشات شما اساتیدمحترم  استقبال خوبی باشه

پاسخ:
درود و سپاس از دلگرمی شما🙏✌️

مفید بود ممنون💐

 

                            فقط خودم سه شنبه امتحان دارم نمیدونم که چه نمره ای بگیرم😂 دعا کنید برام🤲

مفید بود ممنون💐

۰۳ دی ۰۰ ، ۱۹:۰۳ اونی که یکشنبه امتحان فارسی داره

سلام لطفا برام دعا کنید من یک شنبه امتحان ترم فارسی هشتم حضوری دارم و هیچی هسچی هیچی بلد نیستم😐💔 خواهشا دعا کنید چون مطمئنم که برگه ای که۲۰ سوال داره من فوق فوقش بتونم ۱۰ سوالش حل کنم🤦🏻‍♀️💔 

ردیف اشتباهه هیچ وقت ردیف قبل از قافیه نمیاید

پاسخ:
عزیزم مطلب رو اشتباه دیدی
اگر قبل از قافیه کلمات یکسانی به کار رود ردیف محسوب نمی شود

برگرفته شده از ayneyeadab.blog.ir

عالیی

عالی بود دستتون طلا

 

خیلی عالیه من امتحان فارسی داشتم و با خواندن مطالب شما مشکلم رفع شد دست شما درد نکند

پاسخ:
موفق و سربلند باشید.
۰۷ ارديبهشت ۰۰ ، ۱۷:۴۰ من دوست دارم معروف بشم ولی به موقش اسمم رو میگم

عالیه دست شما ها درد نکنه 

نوشتن ایناها زمان زیاد میبره 

کسی که ایناهارو وقت گذاشته نوشته واقعا باید دو سه روز یه نفر ماساژش بده

عالی20

پاسخ:
😁😁😁
نوشتن اینا ماساژ مغزه

شما عالی توضیح دادید و کاملا عالی و مشکل این است که در حد یک نوجوان که تازه با این عناوین برو شده فهم و  درک مطالب بسیار پیچیده هستند

 

امیدوارم توجه داشته باشید

متشکرم استاد عالی بود عالی🌸🌹

۱۶ اسفند ۹۹ ، ۰۹:۳۹ علی مومنیان

ممنون مفید بود

بسیار عالی

عالی بوددد

عالیه ۲۰

هر کی میگه بده چیزخورده😂😂😂

خوب شد

فلغافقغفقغغ6ع5عغ

عالی

 

 

 

33     99         thanks

ممنون از مطالبتان🗻🗻🗻🗻🗻🗻

عالی بود ممنون از شما乂❤‿❤乂

من تازه شروع کردم که این متن رو بخونم همون اول وزن بیت رو غلط نوشتید 

وزنش یه رکن فاعلاتن -تن تتن تن- اضافه داره از اون چیزی که نوشتید.

پاسخ:
درود بر شما
فرمایش شما درسته یه رکن کمتر نوشته بودم.
سپاس از توجه و لطف و نظرتون✋

با سلام ممنون از اطلاعات مفیدتون 🥰😘

خیلی مسخره بود خوب عین آدم توضیح بدین دیگه😡🤬

پاسخ:
😁😁😁
قبول دارم کتابهای درسی مطالب رو خوب توضیح نمیدن. فقط بهش اشاره میکنند و چه خوبه که شما با تلاش خودتون جواب این معماها رو پیدا میکنید.
جالب اینجاست که قبل از حل معما، مطلب مسئله بود، حالا که حل شد مسخره شد؟؟

کاملا صحیح و به درد بخورد:)

با تشکر و سپاس فراوان=)

خسته نباشید♥

پاسخ:
سلام عزیز
لطف دارید پایدار باشید.🙌
سلام باسپاس و قدردانی .
بسیار خوب بود
عالی بود

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی